17 Ağustos 1999 tarihinde yerel saat 03.02’de yaşanan Gölcük/Kocaeli merkez üssü olan 7.5 büyüklüğünde depremin 16. Yılını doldurmak üzereyiz. Bu büyük deprem sonucunda çok büyük can ve mal kaybına neden olmuştur. Resmi raporlara göre 18.373 vatandaşımız ölmüş ve 48.901 vatandaşımız da yaralı olarak kurtulmuş, 505 kişi de sakat kalmıştır.
Yıkılan ve ağır hasar alan bina sayısı 96.796 adet konut ve 15.939 işyeri, orta hasar alan bina sayısı 107.315 adet konut ve 16.316 adet işyeri, az hasar alan bina sayısı 113.382 adet konut ve 14.657 işyeri olarak rapor edilmiştir. Yaklaşık 16 milyon insan deprem yüzünden değişik yüzeylerde etkilenmiştir. Ülkemizin yakın tarihini etkileyen en önemli olaylardan birisi olup, depremin büyüklüğü, etkilediği alan ve sebep olduğu maddi kayıplar açısından geçtiğimiz yüzyılın en büyük depremi olmuştur.
17 Ağustos Depremi tüm Marmara Bölgesi’nde, Ankara’dan İzmir’e kadar olan geniş bir alanda da hissedilmiştir. Depremin Türkiye’nin önemli sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi’nde meydana gelmiş ve oldukça geniş bir coğrafyayı etkilemiş olması ülkemizde çok büyük sıkıntılara neden olmuştur.
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 tarihlerinde yaşanan depremler sonrasında meydana gelen can ve mal kayıpları, denetimsiz yerleşme ve yapılaşmaların yol açabilecekleri zararları bütün açıklığı ile gözler önüne sermiştir. Bu nedenle yapıların inşası esnasında gerekli denetim ve kontrolün mühendislerce yürütülmesi amacıyla yapı denetim mevzuatını düzenlenerek uygulamaya geçilmesi ihtiyacı doğmuştur.
Yapı Denetimi ilk olarak;
10/04/2000 tarihinde 595 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında KHK ile uygulanmaya başlanmış,
29/06/2001 tarihli 4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun 11/07/2001 tarihinde yürürlüğe girmiş ve hemen ardından,
29/06/2001 tarihli 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 13/07/2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 4708 sayılı Kanun uygulaması ilk olarak; Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İZMİR, Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova illerinde başlanmış 2011 yılının başında da ülkemizin tamamında uygulanmasına geçilmiştir.
12/08/2001 tarihinde uygulamanın detayları için Yapı Denetimi Uygulama Usul ve Esasları Yönetmeliği yürürlüğe konmuş olup,
Yapı Denetim Sistemi yazılımının illerde kullanılmaya başlanması ile birlikte;
05/02/2008 tarihinde Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği yeni yönetmelik olarak yürürlüğe girmiştir.
01/07/2011, 03/04/2012, 14/04/2012 ve 05/02/2013 tarihlerinde Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde değişiklikler yapılmış olup son olarak 23/01/2008 tarihli 5728 sayılı Kanun ile 4708 sayılı Kanunun 9. Maddesinde değişiklik yapılmıştır.
17/08/2011 tarihinde 648 sayılı KHK ile 4708 sayılı Kanunun 2. 4. 5. ve 12. Maddelerinde değişiklik yapılmış ve 7. Maddesi iptal edilmiştir.
12/07/2013 tarihli 6495 sayılı Kanun ile 4708 sayılı Kanunun 1. ve 5. maddelerinde değişiklikler yapılmış, 04/04/2015 tarihli 6645 sayılı Kanun ile 4708 sayılı Kanunun 2. ve 8. maddelerinde değişiklik yapılarak son güncel duruma getirilmiştir.
İzmir 1. Derece deprem bölgesi kuşağında yer almakta olup, deprem riski yüksek olan bir ilimizdir. Ayrıca çarpık kentleşmede diğer illere oranla fazla göç alması nedeniyle üst sıralarda yer almaktadır. Bakanlığımızca yürürlüğe konulan 6306 sayılı Kanun kapsamında İstanbul, Bursa ve İzmir olmak üzere ilk aşamada illerde merkeze (Bakanlığımıza) bağlı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri İl Müdürlükleri açılarak deprem gerçeği karşısında riskli alanların ve riskli yapıların yıkılarak son deprem yönetmeliklerine uygun mühendislik hizmeti almış binalar yapılması amaçlanmıştır.
Daha sonra Bakanlığımızca yapılan son düzenlemeler ile bu İl Müdürlükleri lav edilmiş ve bu birimlerin Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne bağlı Şube Müdürlüğü olarak faaliyetlerine devam etmesi sağlanmıştır.
İzmir’in afetlere yönelik karakteristiği, kaçak ve denetimsiz yapılarının oranı, denetimli yapı stoğunun fiziksel (yaş) ve yapısal (depreme dayanıklı) özellikleri değerlendirildiğinde nitelikli ‘Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının’ kent için kaçınılmaz olduğu görülmektedir.
İzmir genelinde bina yaş ortalaması 25 yıl ve üzeri olup, kaçak yapılaşmanın Sayıştay raporlarında % 60-65 olarak tespit edildiği görülmektedir.
Nitekim Bakanlığımızın yürütücülüğünde ülke çapında Kentsel Dönüşüm Faaliyetleri başlatılarak daha konforlu yaşam çevrelerinin ve standartlarının oluşturulması hedeflenmiştir.
Hedeflenen yaşam çevrelerinin oluşturulmasında öncü şehirler olarak ortaya çıkan kentlerden (Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa) biri olan İzmir için Bakanlığımız ve İl Müdürlüğümüzün yapı ve alan bazındaki çalışmaları devam etmektedir.
TÜİK’den (Türkiye İstatistik Kurumu) elde edilen veriler doğrultusunda alan nüfusu, konut sayısı, bina yapısı, bina yaşı, yapı fiziki durumları, kent dinamiği ve estetiğine etkileri açısından ayrıntılı mevcut durum analizleri yapılmıştır. Bu analizler sonunda; sağlıklaştırma ve yenileme alanlarının İzmir İli genelinde 4.371 hektar olduğu ve 313.000 adet Binanın kentsel yenileme kapsamında değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir
5393 sayılı Belediye Kanununun Kentsel dönüşüm ve gelişim alanı başlıklı 73. Maddesi kapsamında da kentsel dönüşüm çalışmaları ilgili belediyeler tarafından yürütülmektedir.
İlimizde; 6306 Sayılı Kanun Kapsamında 918,16 hektar, 5393 sayılı Belediye Kanununun 73. maddesi kapsamında 305,47 hektar olmak üzere; Toplam 1.223,63 hektarlık alan “Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı” olarak ilan edilmiştir.
İzmir’de Karabağlar ilçesinde 540Ha, Menemen ilçesinde 62Ha, Narlıdere ilçesinde 43Ha, Karabağlar-Buca ilçesinde 191Ha, Karşıyaka ilçesinde 2,59 Ha, Kemalpaşa ilçesinde 79,57 Ha olmak üzere toplam 918,16 Ha alan riskli alan ilan edilmiştir. Bu riskli alanlardan etkilenen kişi sayısı 97.950 kişi olup, yıkılacak olan yapı sayısı 35.836 adet, toplam mahalle sayısı ise 33 adettir.
Karabağlar ilçesinde; Bakanlığımızca 2012/4048 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 31.12.2012 tarih ve 28514 sayılı Resmi Gazete’ de ilan edilen 540 hektarlık riskli alanda, 53.500 kişi ve 17.000 konut bulunmakta olup, son olarak; Plana esas jeolojik - jeoteknik etüd raporları onaylanmış, hali hazır haritaların hazırlanması tamamlanmıştır. 540 hektarlık Riskli Alanın yaklaşık 101,4 hektarlık kısmına ait (Abdi İPEKÇİ, İhsan ALYANAK, Uzundere, Peker, Devrim) 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı Bakanlığımızca resen onaylanmış olup 26.06.2015–25.07.2015 tarihleri arasında 1 ay süre ile müdürlüğümüzce askıya çıkarılmış olup diğer etaplara ilişkin çalışmalar devam etmektedir.
Müdürlüğümüzce Yürütülen Riskli Yapı Tespitlerinde;
Müracaat yapılan toplam riskli yapı sayısı 6.724, sonuçlanan toplam riskli yapı sayısı 6.256, toplam bağımsız bölüm sayısı 14.777, konut bağımsız birim sayısı 12.357, işyeri bağımsız birim sayısı 2.240, yıkımı gerçekleştirilen toplam riskli yapı sayısı 2.750, yıkımı gerçekleştirilen toplam bağımsız birim 6.676, konut bağımsız birim sayısı 5.870, işyeri bağımsız birim sayısı 806’dır.
Sonuç olarak; İzmir ilimiz deprem konusunda tüm yaşanan en riskli illerinde başında yer almaktadır. Hem yapı stoğu açısından hem de nüfusun büyüklüğü açısından 17 Ağustos 1999’da yaşanan depremin benzeri veya üzeri büyüklükte bir deprem ciddi kayıplar vereceği muhtemel bir ilimizdir. Bu nedenledir ki, 4708 sayılı Kanun; can ve mal güvenliğini teminen, imar plânına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemek olup, vatandaşlarımızın depreme karşı daha dayanıklı ve sağlam binalarda ikamet etmesi açısından denetimin profesyonel kurumlarca yürütülmesi, insanların daha sağlıklı ve sağlam yapılarda barınabilmesi adına çok önemli bir denetim uygulamasıdır. 6306 Sayılı Kanun da vatandaşlarımızın hak kaybına uğramaması ve mağdur olmaması temelinde gönüllülük esasına dayalı, insanın yaşama hakkını önde gören, afet odaklı bir kentsel dönüşüm hareketinin uygulamasıdır.
İlimizde yapılan İl Müdürlüğümüzce 4708 sayılı Kanun kapsamında yapı denetim kuruluşlarının şantiye ve bürolarına yapılan denetimler, 6306 sayılı Kanun kapsamında yapılan dönüşümler, İzmir ilimizin 17 Ağustos 1999 depreminden ne anladığının ve depremden nasıl bir sonuç çıkardığının göstergesidir. 17 Ağustos 1999 tarihinde yaşananlardan, İzmir’de de olası bir deprem sonrasında benzer acıların yaşanmaması için İl Müdürlüğümüzde şantiye ve büro denetimlerimiz ile 6306 sayılı Kanun kapsamındaki dönüşüm hizmetlerimiz son hızla devam etmektedir.
Bakanlığımızın amacı insanımızı hak ettiği kaliteli yaşanabilir çevre ve marka şehirlerde yaşatmak için hayat kalitesi yüksek şehirler ve sürdürülebilir çevreyi temin etmek üzere; planlama, yapım, dönüşüm ve çevre yönetimine ilişkin iş ve işlemleri düzenleyici, denetleyici, katılımcı ve çözüm odaklı bir anlayışla yaparak; afetlerde yaşanılan acıların tekrar yaşanmamasını sağlamaktır.
Yara sarma değil yara almadan, sürdürülebilir çevrede yaşanabilir marka şehirler oluşturmak amacıyla;
Kamuoyuna Saygıyla duyurulur.
|
Selahattin VARAN |
|
Çevre ve Şehircilik İl Müdürü |
